Kryptosporydioza to choroba wywoływana przez jednokomórkowe pasożyty przewodu pokarmowego Cryptosporidiumparvum. Atakuje cielęta już w pierwszych dniach życia ( najczęściej 1-3 tydzień życia) wywołując silną biegunkę.
Cielęta zarażają się poprzez połknięcie inwazyjnych, bardzo odpornych na czynniki środowiskowe form pasożyta ( oocysty ) wraz z paszą, wodą czy odchodami innych cieląt. W świetle jelit z form inwazyjnych powstają formy atakujące komórki nabłonka jelita cienkiego (trofozoity), które przyczepiają się do powierzchni komórek nabłonka a następnie dzielą się. Powoduje to zniszczenie nabłonka jelit. Nowo powstałe komórki pasożyta po kilku cyklach podziałów i następującym po nich rozmnażaniu płciowym przekształcają się w dwa rodzaje form inwazyjnych ( oocyst):
- oocysty z grubą ścianą – są bardzo odporne na czynniki środowiskowe, zostają wydalane z kałem i stanowią zagrożenie dla następnych cieląt
- oocysty z cienką ścianą – są mniej odporne, mogą już w świetle przewodu pokarmowego cielaka u którego powstały przekształcić się w trofozoityi wywoływać dodatkowe nadkażenie.
Działalność pasożyta prowadzi do upośledzenia trawienia i wchłaniania składników pokarmowych. Uszkodzeniu kosmków jelita cienkiego towarzyszy przerost krypt jelitowych co prowadzi do przewagi procesu wydzielania do światła przewodu pokarmowego wody i elektrolitów nad resorbcją.
Głównym objawem zakażenia C. parvum jest silna wodnista biegunka osmotyczna, prowadząca doodwodnienia i utrata apetytu. W efekcie powoduje to zaburzenia gospodarki elektrolitowej organizmu i kwasicę metaboliczną.
U cieląt starszych mogą wystąpić zakażenia spowodowane Cryptosporidium bovis i Cryptosporidium ryanae, jednak zazwyczaj przebiegają one bezobjawowo.
Diagnostyka:
Obecnie najpopularniejszą metodą diagnozowania zakażeń C. parvum są szybkie testy terenowe oparte na metodzie immunochromatograficznej, umożliwiające wyszczególnienie przyczyny z najczęstszych czynników wywołujących biegunki cieląt ( E. coli K99, rotavirus, coronawirus, C. parvum).
Patogen można również wykrywać poprzez badanie kału metodą flotacji w połączeniu z specjalnymi barwieniami.
Uzyskany wynik pozwala zastosować odpowiednie leczenie w zależności od wykrytego patogenu.
Leczenie:
- płynoterapia dożylna prowadzona w sposób zależny od stopnia odwodnienia,
- doustne podawanie preparatów elektrolitowych, aby wyrównać straty spowodowane biegunką i zapobiec kwasicy metabolicznej,
- halofuginon podawany doustnie przez 7 dni w dawce 100 μghalofuginonu / kg masy ciała, jest to jednak substancja którą bardzo łatwo przedawkować, w związku z czym zalecana jest do profilaktyki zdrowych zwierząt. Leczenie już chorych, odwodnionych cieląt niesie ryzyko poważnych powikłań.
- w oparciu o doświadczenia i obserwacje dobre efekty przynosi leczenie z użyciem paromycyny w dawce 100mg siarczanu paromomycyny /1 kg masy ciała przez okres 5 dni, jednakże obecnie na polskim rynku nie ma zarejestrowanego leku posiadającego w składzie paromycynę z wskazaniem do leczenia zakażeń Cryptosporidium sp.
- antybiotykoterapia stosowana ogólnie w przypadku zakażeń mieszanych
Podczas leczenia konieczne jest regularne odpajanie cieląt mlekiem lub preparatem mlekozastępczym dobrej jakości co pomaga w odbudowie zniszczonych kosmków i chroni chore cielęta przed nadmiernym wychudzeniem.
Zapobieganie:
Oocysty Cryptosporidium są bardzo odporne na czynniki środowiskowe, mogą miesiącami przetrwać w ściółce i podłożu stanowiąc zagrożenie dla cieląt. Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia konieczne jest regularne sprzątanie i dezynfekcja środowiska, z użyciem preparatów o potwierdzonym działaniu w stosunku do oocyt cryptosporidium, opalanie ogniem, oraz utrzymywanie cieląt w suchych, czystych kojcach.
Jak najszybsze oddzielenie cieląt od matki i utrzymywanie w indywidualnych kojcach zmniejsza ryzyko zakażenia.
Konieczne jest prawidłowe odpojenie dobrej jakości siarą co ogranicza wystąpienie czynników wikłających.
W stadach gdzie Cryptosporidium występuje endemicznie stosuje się profilaktycznie halofuginon podawany doustnie przez 7 dni w dawce 100 μg halofuginonu / kg masy ciała (m.c.). Stosowanie leku należy rozpocząć w ciągu pierwszych 24 – 28 godzin życia, lub w oparciu o doświadczenie i obserwację paromycynę w dawce 100mg siarczanu paromomycyny /1 kg masy ciała przez okres 5 dni.
Cryptosporidium parvum może stanowić również zagrożenie dla ludzi. Transmisja pasożyta na człowieka może nastąpić w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym zwierzęciem lub bezobjawowym nosicielem pasożyta jak również za pośrednictwem zanieczyszczonej oocystami wody i żywności wywołując biegunkę.
Artykuł: lek. wet Marcin Gadnicki – GlobalWet Szczekociny
Zdjęcia : lek. wet Robert Popławski – GlobalWet Bielawy