Czym jest choroba zdeformowanych skrzydeł?
Choroba zdeformowanych skrzydeł jest to objaw zakażenia pszczół miodnych ( Apis mellifera ) wirusem zdeformowanych skrzydeł ( Deformed wings virus ), atakujący pszczoły dorosłe i czerw. Wektorem wirusa w rodzinie pszczelej jest pasożytniczy roztocz Dręcz pszczeli ( Varroa destructor ).
Jak objawia się zakażenie DWV?
Zdecydowana większość jest nierpozpoznawalna lub nie jest utożsamiana z wirusem zdeformowanych skrzydeł. Młode larwy zakażone wirusem, poprzez żerowanie roztoczy Varroa destuctor, zazwyczaj obumierają i są usuwane z ula. W przypadku starszych larw lub poczwarek może nastąpić zupełnie prawidłowe przeobrażenie, przeobrażenie z wadami rozwojowymi( osobniki z niedorozwiniętymi skrzydłami oraz skróconymi odwłokami ) lub śmierć.
Przebieg choroby jest ściśle uzależniony od liczby przetransmitowanych wirionów oraz wieku owada. Gdy liczba żerujących na czerwiu roztoczy jest niewielka ( zazwyczaj 1- 2 samice ) z komórki ma szansę wygryźć się w pełni rozwinięty osobnik. W takim przypadku liczba wirionów była zbyt mała do wywołania zmian morfologicznych lub do transmisji doszło po zakończeniu okresu formowania się ciała ( osobnik zakażony bezobjawowo! ). Większa liczba samic dręcza zwiększa prawdopodobieństwo śmierci czerwiu lub wygryzienia się niedorozwiniętego imago.O ile klinicznie chore osobniki są szybko usuwane przez robotnice, tak bezobjawowi nosiciele stają się źródłem utrzymywania się wirusa w populacji.
Jakie są konsekwencje dla pszczół? Korelacja międzi wirusem a roztoczem. Kliniczne objawy zakażenia jest to jedynie wierzchołek góry lodowej. Zdecydowana większość pszczół jest nosicielem wirusa.Varroa destructor stanowi główny wektor choroby, jednak inną drogą transmisji jest przenoszenie: pszczoła- pszczoła ( zjawisko trofalakcji tj.wzajemnego karmienia się ) oraz pszczoła – czerw przez pszczoły karmicielki, zajmujące się opieką nad czerwiem.
Bezobjawowe zakażenie odbija się negatywnie na długości życia pszczół. Ulega ono skróceniu nawet o 50%. Przyjmując założenie, że pszczoła „letnia” żyje około 6 tygodni: 3 tygodnie pracując jako pszczoła ulowa ( zajmująca się opieką nad czerwiem, higieną gniazda oraz jego obroną ) a 3 tygodnie jako pszczoła zbieraczka ( dostarczająca do gniazda przede wszystkim pokarm ) czas pracy jako zbieraczka ulega znacznemu skróceniu. Także do gniazda wraz z wymieraniem zbieraczek dostarczane jest co raz mniej pokarmu i wody, na skutek czego rodzina słabnie.
Wirus zdeformowanych skrzydeł jest bardzo silnym immunosupresorem. Upośledza komórkowe i humoralne reakcje odpornościowe pszczoły. Immunosupresja umożliwia z kolei roztoczom nieprzerwane i bardziej efektywne żerowanie. Lepiej odżywione pasożyty są w stanie przetrwać dłużej → rozmnażać się w większej ilości. Z kolei rosnąca liczba pasożytów powoduje szybsze rozprzestrzenianie się wirusa w rodzinie pszczelej, a każdy kolejny pasaż: Pszczoła → roztocz → pszczoła prowadzi do jego uzjadliwiania się.
Jak się bronią pszczoły oraz jak im pomóc? Czyli kilka słów o leczeniu. Podstawoym mechanizmem obronnym u pszczoły jest usuwanie z gniazda chorego i martwego czerwiu / osobników dorosłych ( tzw. higieniczność ). Pszczoły wyszukują uszkodzony / martwy lub silnie porażony roztoczami Varroa czerw a następnie usuwają go poza gniazdo jak również wzajemnie się oczyszczają z roztoczy ( tzw. grooming ).
Jedyną możliwością leczenia pszczół jest aktywna walka z wektorem: roztoczem Varroa destructor. Eliminacja dręcza ograniczy rozprzestrzenianie się wirusa w populacji a zatem spada liczba pszczół nosicielek oraz klinicznie chorych.
Całkowita eliminacja wirusa z ula jest niemożliwa, jednak sumienne leczenie przeciwroztoczowe pozwoli zachować rodzinę w zdrowiu a liczbę osobników zakażonych na bezpiecznym poziomie. Metody eliminacji dręcza opierają się o chemiczne substancje przeciwroztoczowe, kwasy organiczne, metody biologiczne oraz stosowanie ramek pracy i izolatorów dla matek pszczelich. Inną z możliwości jest selekcja lini pszczół cechujących się bardzo wysokim indeksem VSH ( Varroa Sensitive Hygiene ) czyli zdolnością do wykrywania i usuwania czerwiu porażonego roztoczem oraz eliminacji roztocza z gniazda.
W skali rosnącej oporności dręcza na dotychczas stosowane leki oraz uzjadliwianie się wirusa zdeformowanych skrzydeł wysokohigieniczne pszczoły dają nadzieję na lepszą przyszłość dla współczesnego pszczelarstwa.
Pamiętajmy, że pszczoły to zdecydowanie więcej niż mód.
Lek. wet. Bartłomiej Wierzba
Bibliografia zdjęć:
http://agrilife.org/txapiaryinspection/files/2014/09/deformed-wing-virus_tennessee.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d5/Honey_bee_with_Deformed_Wing_Virus_and_Varroa_destruct or.jpg
https://www.westernsydney.edu.au/ data/assets/image/0009/1542915/deformed-wing-virus-bee.jpg
https://pasieka24.pl/images/stories/Pasieka/2013_3/mowa_pszczol_trofalaksja.jpghttps://marlin-prod.literatumonline.com/cms/attachment/b3e93c74-4e3c-46ec-a760-b2231b6c5837/gr1_lrg.jpg